Έθιμο Καθαρής Δευτέρας


Για τους περισσότερους, η Καθαρή Δευτέρα σημαίνει το τέλος της Αποκριάς -Απόθεσις ή Απόδοσις κατά τους Βυζαντινούς, οι οποίοι τραγουδούσαν σχετικά άσματα- και την έναρξη της Σαρακοστής, της λήξη δηλαδή της κατανάλωσης κάθε αρτύσιμου φαγητού και την αφετηρία μιας νηστείας που διαρκεί 40 μέρες , όσες δηλαδή και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Μία από τις σημαντικότερες περιόδους του χρόνου, καθώς οι πνευματικοί ορισμοί της Εκκλησίας μας, συνταιριασμένοι με τα πατροπαράδοτα έθιμά μας, αποσκοπούν να ανεβάσουν τον άνθρωπο σε μονοπάτια ουράνια. Η αφετηρία της Σαρακοστής είναι για τη χώρα μας μια ιδιαίτερη μέρα και γιορτάζεται κατά κύριο λόγο με διάφορα σαρακοστιανά εδέσματα, με την παραδοσιακή λαγάνα, τις ελιές και την ταραμοσαλάτα. Λέγεται μάλιστα πως η Καθαρή Δευτέρα σαν γιορτή, έχει ρίζες στην αρχαιότητα και τα κατ’αγρούς Διονύσια, ενώ ονομάστηκε αργότερα ”καθαρά” γιατί από το πρωί οι νοικοκυρές συνήθιζαν να καθαρίζουν τα σκεύη τους από τα μαγειρέματα της Αποκριάς και να ξεπετούν τα κρεατικά αποφάγια. Μια άλλη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας της μας δίνει ο χριστιανικός λαός, και σημαίνει πνευματική και σωματική «κάθαρση». Το δε ”μενού” τη μέρα αυτή περιλαμβάνει αποκλειστικά τα ”κούλουμα”, λέξη που παράγεται από το λατινικό colum, και σημαίνει ”καθαρός”. Τα κούλουμα οφείλουν να είναι λιτά και νηστίσιμα, η άσπρη φασολάδα και η λαγάνα (άζυμο ψωμί) ξεχωρίζουν, ενώ συνηθίζονται και τα σαλατικά, ο ταραμάς και οι ελιές.
Παράλληλα, ο λαός μας, αιώνες τώρα κάθε τέτοια μέρα, ξεχύνεται στην ύπαιθρο, ανυπόμονος, να προϋπαντήσει την άνοιξη σε όλες τις μορφές της. Κρατώντας πεισματικά, ενάντια σε «σαρωτικούς ανέμους», και την πίστη και τις παραδόσεις του και το… χαρταετό του! Για τους Έλληνες, όπως τονίζουν οι λαογράφοι, ο χαρταετός, που πετάει ειδικά την Καθαρά Δευτέρα σημαίνει ό,τι ακριβώς και η συγκεκριμένη μέρα: Πως το βλέμμα στρέφεται στον ουρανό. Ο νους «σηκώνεται» από τα επίγεια. Και η ανθρώπινη ψυχή ανεβαίνει ψηλότερα…
Η γιορτή αυτή είναι πανελλήνια και κατ’ άλλους έχει αθηναϊκή και κατ’ άλλους βυζαντινή καταγωγή.